Przypomina mi się taka sytuacja. Małe dzieci przedszkolne wykopują na trawniku dołek i zakrywają go gałązkami. Pytam, co to takiego. – To pułapki na maluchy – objaśniają grzecznie kilkulatki. Pomyślałam wówczas, że proces wychowania prospołecznego i uczenia empatii powinien mieć miejsce już w żłobku. Żłobek to już grupa, to początki dostrzegania potrzeb drugiego małego człowieka, to możliwość uczenia mowy ciała, jeśli dziecko jest jedynakiem, to pierwsze próby wspólnych zabaw.

Przedszkole wydaje się przy tym instytucją o wiele poważniejszą, z programem edukacyjnym i zestawem pomocy dydaktycznych, przygotowujących do pójścia do szkoły. A gdzie miejsce dla uczenia szacunku dla drugiego człowieka? Żłobek lub przedszkole, które nie dzielą dzieci sztywno na grupy wiekowe, wychowują wielopoziomowo: starsze dzieci mogą troszczyć się o młodsze, tak jak to było dawniej na wielskich i miejskich podwórkach. Stwarza się wówczas okazję do wzajemnej obserwacji zmiennych możliwości fizycznych i psychicznych, do udzielania pomocy i rady, do podejmowania wspólnych aktywności na miarę obu stron, do budzenia sympatii i troski o młodszych, słabszych, mniej sprawnych bardziej niedojrzałych współuczestników zabaw. W tych młodszych buduje się z kolei zaufanie do starszego, mądrzejszego kumpla z przedszkola.

A jak najlepiej szukać przedszkola dla swoich pociech? Zazwyczaj najchętniej wybieramy przedszkola w naszej najbliższej okolicy. Najprościej poszukać zatem w Internecie wpisując przykładowo „przedszkole wola duchacka” – oczywiście, jeżeli akurat mieszkamy w Krakowie.

Wiadomo, że przekaz rówieśniczy jest silniejszy, niż rodzicielski i ma duże znaczenie dla dziecka. Ogromna szkoda, że nie docenia się możliwości wychowawczych dla współdziałania, jakie daje żłobek i przedszkole. Może mniej by było w szkołach przemocy rówieśniczej, wykorzystywania i napastowania słabszych i młodszych, dziecięcych i rodzicielskich tragedii, spowodowanych ostatecznymi rozwiązaniami, czyli dziecięcymi samobójstwami, których źródła symbolizują wspomniane na wstępie pułapki na maluchy.